Ze względu na zróżnicowanie organów państwowych i innych podmiotów powołanych z mocy prawa lub na podstawie porozumień do rozstrzygania spraw w drodze decyzji administracyjnych, nie istnieje ujednolicony system kontroli pracy urzędników administracji publicznej. Funkcjonujące instrumenty zapobiegania wydawaniu wadliwych decyzji (rodzaje odpowiedzialności, regulowane m.in. przez przepisy Kodeksu cywilnego, Kodeksu pracy, czy zapisy ustawy o służbie cywilnej), wzbogacono na mocy ustawy z 2011 roku o odpowiedzialność majątkową funkcjonariusza publicznego. Jest to odpowiedzialność warunkowa, co oznacza, że aby zaistniała muszą być spełnione jednocześnie trzy przesłanki. Po pierwsze na mocy prawomocnego orzeczenia sądu (wyroku, nakazu zapłaty czy postanowienia) lub na mocy ugody zostało wypłacone przez podmiot odpowiedzialny odszkodowanie za szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu władzy publicznej z rażącym naruszeniem prawa. Po drugie rażące naruszenie prawa zostało spowodowane zawinionym działaniem lub zaniechaniem funkcjonariusza publicznego. Po trzecie rażące naruszenie prawa zostało stwierdzone zgodnie z art. 6 ustawy, określającym katalog sytuacji, które uznać można za rażąco naruszające prawo. Należą do nich:
– wydanie ostatecznej decyzji administracyjnej stwierdzającej nieważność decyzji administracyjnej lub postanowienia, gdy akty te wydano z rażącym naruszeniem prawa;
– wydanie ostatecznej decyzji stwierdzającej nieważność decyzji lub postanowienia wydanej na podstawie Ordynacji podatkowej, gdy akty te zostały wydane z rażącym naruszeniem prawa;
– działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania przez organ, które zaskarżono, i organ w zakresie swojej właściwości uwzględnił skargę w całości i stwierdził jednocześnie, że działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania miały miejsce z rażącym naruszeniem prawa oraz przekazał skargę sądowi administracyjnemu;
– sytuacja, gdy sąd administracyjny wydał prawomocny wyrok, w którym stwierdził nieważność decyzji lub postanowienia w całości lub w części, ze względu na wydanie decyzji lub postanowienia z rażącym naruszeniem prawa;
– sytuacja, gdy sąd administracyjny wydał prawomocny wyrok, w którym stwierdził nieważność decyzji lub postanowienia w całości lub w części wydanej na podstawie Ordynacji podatkowej, ze względu na wydanie decyzji lub postanowienia z rażącym naruszeniem prawa;
– sytuacja, gdy sprawa administracyjna nie została załatwiona w określonym terminie lub postępowanie prowadzone było przewlekle i strona postępowania administracyjnego wniosła zażalenie do organu wyższego stopnia, a jeżeli nie ma takiego organu, wezwała ten organ do usunięcia naruszenia prawa. Organ wyższego stopnia bądź organ prowadzący postępowanie uznały zażalenie za uzasadnione oraz stwierdziły jednocześnie, że niezałatwienie sprawy w terminie miało miejsce z rażącym naruszeniem prawa;
– sytuacja, gdy sprawa z zakresu prawa podatkowego nie została załatwiona we właściwym terminie lub we wskazanym nowym terminie załatwienia sprawy i strona postępowania wniosła ponaglenie do organu podatkowego wyższego stopnia lub ministra właściwego do spraw finansów publicznych, jeżeli sprawa nie została załatwiona przez dyrektora izby skarbowej lub dyrektora izby celnej. Organ podatkowy wyższego stopnia lub minister właściwy do spraw finansów publicznych, uznając ponaglenie za uzasadnione, stwierdzili jednocześnie, że niezałatwienie sprawy w terminie miało miejsce z rażącym naruszeniem prawa;
– uwzględnienie przez sąd skargi na bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania przez organy administracji publicznej wydające decyzje administracyjne, postanowienia w postępowaniu administracyjnym, na które służy zażalenie albo kończące postępowanie, a także na postanowienia rozstrzygające sprawę co do istoty oraz postanowienia wydane w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym, na które służy zażalenie, z wyłączeniem postanowień wierzyciela o niedopuszczalności zgłoszonego zarzutu oraz postanowień, których przedmiotem jest stanowisko wierzyciela w sprawie zgłoszonego zarzutu;
– uwzględnienie skargi na przewlekłe prowadzenie postępowania w sprawach z zakresu pisemnych interpretacji przepisów prawa podatkowego wydawanych w indywidualnych sprawach;
– sytuacja, gdy odwołanie wniesiono w związku z niewydaniem decyzji przez organ rentowy lub niewydaniem orzeczenia przez wojewódzki zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności;
– w sprawach z zakresu odwołań od decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
Podstawa prawna: Ustawa z dnia 20 stycznia 2011r. o odpowiedzialności majątkowej funkcjonariuszy publicznych za rażące naruszenie prawa.
Paulina Pawlak (UAM), Marcin Sidor (UAM) Odpowiedzialność majątkowa funkcjonariusza publicznego a ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej urzędnika, Poznań 2017 r. (www.repozytorium.amu.edu.pl)
NASTĘPNY
